بِسْمِ ٱللَّٰهِ ٱلرَّحْمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ

الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم

مقدمه:

«معجزه»، یعنی کاری که دیگران در هر عصر و زمانی و با هر مقدار پیشرفت علمی و برخورداری از امکانات و تجهیزات، از انجام آن یا مانند آن ناتوان (عاجز) باشند تا بفهمند که این کار از دست مخلوق برنمی آید، پس خالقی حیّ، علیم، حکیم، قادر، قوی و ربّ وجود دارد.

با این معنی برای «معجزه»، باید اذعان داشت و اقرار نمود که پیدایش تمام عالَم خلق، و حتی کوچکترین ذرات عالَم طبیعت، «معجزۀ الهی» می‌باشد؛ چرا که بشر، به عنوان عاقل‌ترین و عالم‌ترین موجود، نمی‌تواند چیزی را خلق کند و آن چه می‌سازد، چه یک غزل باشد، یا نقاشی و چه پیچیده‌ترین صنایع، همه «صنعت» است نه «خلقت»؛ چنان که می‌گوییم: «صنعت شعر، یا صنایع فضایی». «صنعت» یعنی همه را از تجزیه و ترکیب آن چه موجود است و با شناخت و استفاده از قوانین حاکم بر آنها و نیز خواص‌شان، که هیچ کدام را انسان نیافریده، چیزی درست می‌کنند. لذا در عرصۀ خلقت، فرمود: «شما حتی یک مگس را نیز نمی‌توانید خلق کنید»:

«يَا أَيُّهَا النَّاسُ ضُرِبَ مَثَلٌ فَاسْتَمِعُوا لَهُ إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَنْ يَخْلُقُوا ذُبَابًا وَلَوِ اجْتَمَعُوا لَهُ وَإِنْ يَسْلُبْهُمُ الذُّبَابُ شَيْئًا لَا يَسْتَنْقِذُوهُ مِنْهُ ضَعُفَ الطَّالِبُ وَالْمَطْلُوبُ» (الحجّ، 73)

- اى مردم مثلى زده شد پس بدان گوش فرا دهيد كسانى را كه جز خدا مى‌خوانيد هرگز [حتى] مگسى نمى‌‏آفرينند هر چند براى [آفريدن] آن اجتماع كنند و اگر آن مگس چيزى از آنان بربايد، نمى‏‌توانند آن را بازپس گيرند، (در این امر) طالب و مطلوب هر دو ناتوانند.

بنابراین، حتی خلقت یک تک سلولی در عالم طبیعت نیز «معجزه» می‌باشد و جایگاه، نقش، اثر، فعل و انفعالات و تأثیرها و تأثراتش هم «معجزه» است، چرا که از علم و قدرت بشر و سایر مخلوقات (حتی فرشتگان)، خارج می‌باشند.

اما، اینها همه «معجزات» در شناخت خالق متعال می‌باشد و بحث ما راجع به معجزه‌ای است که نبوت یک مدعی پیامبری را به اثبات رساند.

مدعی پیامبری، یک انسان است؛ خواه ادعایش به حق باشد و خداوند متعال او را به پیامبری برگزیده و فرستاده باشد و خواه به دروغ چنین ادعایی نموده باشد! لذا خداوند متعال «معجزات انبیاء» را دلیلی برای اثبات حقانیت پیامبری قرار داد.

معجزه یا آیه

در قرآن کریم، کلمه «معجزه» بدین معنا به کار نرفته است، نه در امر خلقت و نه برای اثبات نبوت، بلکه تمامی این امور را «آیه» برشمرده است. «آیه» به معنی «نشانه‌های هدایت کننده»، عام است و معجزه را نیز در بر می‌گیرد؛ چرا که اگر معجزه، نشانۀ هدایت کننده‌ای نباشد، هیچ موضوعیت و کارآیی برای اثبات توحید، یا نبوت و معاد ندارد.

خداوند سبحان دربارۀ خودش فرمود: «زمین و آسمان و هر چه در آنهاست را آیه قرار دادم»:

«خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لِلْمُؤْمِنِينَ» (العنکبوت، 44)

- خداوند، آسمانها و زمين را به حق آفريد، در اين آيتی (نشانۀ هدایت کننده‌ای) است برای مؤ‌منان.

«وَاللَّهُ أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَسْمَعُونَ» (النّحل، 65)

- خداوند از آسمان آبی فرستاد، و زمين را بعد از آنكه مرده بود حيات بخشيد در اين نشانه روشنی است برای جمعيتی كه گوش شنوا دارند.

دربارۀ معجزات پیامبرانش نیز فرمود که همگی «آیه - آیات» می‌باشند. در بیان درخواست معجزه توسط بهانه جویان، می‌فرماید: «خواهان آیه (نشانه‌های که ثابت کند) بودند»:

«وَقَالُوا لَوْلَا أُنْزِلَ عَلَيْهِ آيَاتٌ مِنْ رَبِّهِ قُلْ إِنَّمَا الْآيَاتُ عِنْدَ اللَّهِ وَإِنَّمَا أَنَا نَذِيرٌ مُبِينٌ» (العنکبوت، 50)

- گفتند: چرا معجزاتی از سوی پروردگارش بر او نازل نشده‌؟ بگو معجزات همه نزد خداست (و به فرمان او نازل می‏شود، نه به ميل من و شما) من تنها انذار كننده آشكاری هستم.

در آیۀ بعد و پاسخ به همین پرسش انکاری می‌فرماید: «این کتابی که نازل کردم، خودش یک آیۀ محکم (معجزه‌ای آشکار) می‌باشد که اگر به خدا ایمان داشته باشید، شما را کفایت می‌کند.

«أَوَلَمْ يَكْفِهِمْ أَنَّا أَنْزَلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ يُتْلَى عَلَيْهِمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَرَحْمَةً وَذِكْرَى لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ» (العنکبوت، 51)

- آيا برای آنها كافی نيست كه ما اين كتاب آسمانی را بر تو نازل كرديم كه پيوسته بر آنها تلاوت می‌شود؟ در اين رحمت و تذكریی است برای كسانی كه ايمان می‏آورند.

تأکید بر «أَنَّا أَنْزَلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ يُتْلَى عَلَيْهِمْ - ما اين كتاب آسمانی را بر تو نازل كرديم كه پيوسته بر آنها تلاوت می‌شود»، نشان می‌دهد که قرآن مجید، معجزۀ الهی می‌باشد که در اختیار پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله قرار گرفته است، لذا همان معجزۀ اصلی و همیشگی پیامبر اسلام محسوب می‌گردد.

اعجاز قرآن کریم

اعجاز قرآن کریم، از جوانب گوناگونی چون: «اعجاز در فصاحت و بلاغت، اعجاز عقلی، اعجاز علمی و ...» مورد بررسی قرار گرفته و مباحث درست بسیاری بیان شده که حتی در آنها به آیات و احادیث نیز استناد شده است؛ اما باید توجه نمود که اصلی‌ترین اعجاز این است که «کتاب از جانب خدا باشد»، یعنی کلام الله باشد.

بیان شد که مقولۀ نبوت، پس از شناخت و باور به توحید مطرح می‌شود. پس کسی که خالق و ربّ را شناخته است، می‌داند که هدایت کننده اوست و او باید بندگانش را هدایت نماید؛ لذا پیامبرانش را فرستاد و به آنها «معجزه» داد؛ پس اگر معجزۀ اصلی آخرین پیامبرش «کتاب» است، این کتاب باید از سوی او نازل شده باشد.

از این‌رو، در مقام «تحدی - مبارز طلبی»، فقط نفرموده که اگر می‌توانید یک سوره یا چند آیه مثلش را بیاورید، بلکه تأکید نموده «از جانب خدا بیاورید». یعنی شما که خدا را شناختید و باور نمودید و می‌دانید او باید هدایت نماید و توسط پیامبرانش هدایت می‌نماید، اما در نبوت و رسالت حضرت محمد مصطفی صلوات الله علیه و آله شک دارید و قرآن مجید را کتاب الهی نمی‌دانید، شما یک کتابی از جانب خدا بیاورید و «فَأْتُوا بِكِتَابِكُمْ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ - پس کتابتان را بیاورید، اگر راست می‌گویید!» (الصافات، 157)

«قُلْ فَأْتُوا بِكِتَابٍ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ هُوَ أَهْدَى مِنْهُمَا أَتَّبِعْهُ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ» (القصص، 49)

- بگو پس اگر راست مى‌گوييد كتابى از جانب خدا بياوريد كه از اين دو (تورات و قرآن مجید) هدايت كننده‏‌تر باشد تا پيرويش كنم.

بنابراین، سایر معجزات قرآنی که بیان می‌شود، برای این است که اثبات شود «قرآن کریم، نازل شده از سوی خداوند علیم است» و همین که ثابت شد، خودش می‌شود بزرگترین «آیه - معجزه».

«تِلْكَ آيَاتُ اللَّهِ نَتْلُوهَا عَلَيْكَ بِالْحَقِّ وَإِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ» (البقره، 252)

- اينها، آيات خداست كه به حق، بر تو می‏خوانيم، و به درستی که تو، از رسولان (ما) هستی.

«تِلْكَ آيَاتُ اللَّهِ نَتْلُوهَا عَلَيْكَ بِالْحَقِّ فَبِأَيِّ حَدِيثٍ بَعْدَ اللَّهِ وَآيَاتِهِ يُؤْمِنُونَ» (الجاثیه، 6)

- اينها آيات الهی است كه ما آن را به حق بر تو تلاوت می‏كنيم، اگر آنها به اين آيات ايمان نياورند، به كدام سخن بعد از سخن خدا و آياتش ايمان می‏آورند؟!

وَ الحَمدُ لله ربِّ العالَمین؛

الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم؛

والسّلام علیکم و رحمة الله و برکاته.

 

 

کلمات کلیدی:  اصول اعتقادات   نبوت