امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام - فرازی از خطبه 27 (در برخی از برگردان‌ها): با استفاده از برگردان حجت الاسلام انصاریان

اَمّا بَعْدُ، فَاِنَّ الْجِهادَ بابٌ مِنْ اَبْوابِ الْجَنَّةِ، فَتَحَهُ اللّهُ لِخاصَّةِ اَوْلِيائِهِ،

- پس از حمد خدا، جهاد دری‌ است از درهای‌ بهشت، که خداوند آن را به روی‌ اولیاء خاصّ خود گشوده است،

وَ هُوَ لِباسُ التَّقْوى، وَ دِرْعُ اللّهِ الْحَصينَةُ، وَ جُنَّتُهُ الْوَثيقَةُ.

- جهاد جامه پرهیزگاری‌، زره و قلعۀ استوار، و سپر مطمئن خداوند است.

فَمَنْ تَرَكَهُ رَغْبَةً عَنْهُ اَلْبَسَهُ اللّهُ ثَوْبَ الذُّلِّ وَ شَمْلَةَ الْبَلاءِ،

- هر کس آن را از باب بی‌ اعتنایی‌ ترک کند، خداوند بر او جامه ذلت بپوشاند و غرق بلا نماید،

وَ دُيِّثَ بِالصَّغارِ وَالْقَماءَةِ، وَ ضُرِبَ عَلى قَلْبِهِ بِالاِسْهابِ،

- و به ذلّت و خواری‌ و پستی‌ گرفتار آید، بر دلش پرده‌های‌ بی‌‌عقلی‌ زده شود،

وَ اُديلَ الْحَقُّ مِنْهُ بِتَضْييعِ الْجِهادِ، وَ سيمَ الْخَسْفَ، وَ مُنِعَ النِّصْفَ.

- و در برابر ضایع کردن جهاد، حق از او گرفته شود، و محکوم به ذلت و خواری‌، و محروم از انصاف گردد.

شرحی مختصر

ابتدا دقت شود که «جهاد»، معنی عام‌تری از جنگ دارد. از جنگ در قرآن کریم، با واژۀ «قتال» یاد شده است؛ اما «جهاد» یعنی هرگونه تلاش دشمن ستیز در راه خدا که جنگ یا قتال، فقط یکی از مصادیق آن می‌باشد؛ لذا ممکن است جهاد علمی باشد، یا اقتصادی، یا فرهنگی، یا «جهاد تبیین»، یعنی روشنگری، اطلاع‌رسانی، ابهام زدایی که سبب رشد، بصیرت و مقاومت می‌شود، چنان که تلاش برای خودسازی را به خاطر ستیز با هوای نفس حیوانی و نیز وساوس شیاطین انس و جنّ، «جهاد اکبر» نامیده‌اند.

خداوند سبحان، در آیات متعددی تصریح و تأکید نموده که همگان با مال و جان به جهاد در راه خدا برخیزند و حتی متذکر گردیده که فرق است میان مؤمنانی که بدون عذر عقلی و شرعی به جهاد برنمی خیزند، با آنان که با جان و مال، مجاهدت می‌نمایند:

«لَا يَسْتَوِي الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ غَيْرُ أُولِي الضَّرَرِ وَالْمُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِينَ دَرَجَةً وَكُلًّا وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنَى وَفَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ عَلَى الْقَاعِدِينَ أَجْرًا عَظِيمًا» (النساء، 95)

- افراد با ايمانی كه بدون بيماری و ناراحتی (عذر موجه) از جهاد باز نشستند، با مجاهدانی كه در راه خدا با مال و جان خود جهاد كردند يكسان نيستند، خداوند مجاهدانی را كه با مال و جان خود جهاد نمودند بر قاعدان (نشستگان) برتری بخشيده و به هر يك از اين دو دسته (به نسبت اعمال نيكشان) خداوند وعده پاداش نيك داده و مجاهدان را بر قاعدان برتری و پاداش ‍ عظيمی بخشيده است.

الزامی ندارد که «جهاد»، حتماً یک رویارویی مستقیم باشد؛ بلکه توان حاصل شده از جهاد علمی، رشد صنعت و کشاورزی، یا حتی هنری و ...، نیاز و وابستگی به بیگانگان را مرتفع می‌سازد و مانع از سلطۀ دشمنان می‌گردد.

امیرالمؤمنین، امام علیه السلام، در این فرازها، ابتدا همگان را متذکر و متوجه نمودند که «جهاد»، دری از درهای بهشت و لباس تقواست. یعنی: گمان ننمایید که تقوا فقط در نماز، روزه، دعا و سایر عبادات شخصی می‌باشد، بلکه لباس و زینت تقوا و وسیلۀ حفاظت از تقوا، جهاد است. سپس متذکر شدند که سنّت خداوند متعال بر این است که اگر شخص و جامعه‌ای با این لباس پوشانده نشوند، حتماً لباس ذلت را بر تن می‌کنند و گرفتار بلاها می‌گردند و بدتر از همه آنکه عقل و فهماش ضایع و دلشان تاریک می‌شود!

افراد و جامعه‌ای که با مال و جان «جهاد» ندارند، به افراد و جامعۀ بی‌هدف، دوست و دشمن نشناس، غافل از منفعت و ضرر، بی‌انگیزه، بی‌فکر، بی‌تفاوت، بی‌غیرت و بی‌حرکت در مسیر رشد مبدل می‌گردند و بدیهی است که استعمار، استثمار، چاپیدن و غارت اموال و تجاوز به حریم و حقوق و نوامیس مادی و معنوی آنها، سرنوشت محتوم آنان خواهد بود.

بنابراین، همگی باید سعی کنیم تا در هر کاری، از تحصیل گرفته تا اشتغال و سایر امور، رضایت معبودِ محبوب و بهشت خداوند سبحان و قرب بیشتر به او را قصد نماییم که این مرتبه، فقط با «جهاد در راه او» به دست می‌آید.

 

 

کلمات کلیدی:  نهج البلاغه   جنگ و جهاد