پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس - شبهه):

دو موجودی که از هر حیث یکی باشند، یکی می‌شوند نه دو تا. فرض کنید که دو نفر از هر حیث مانند هم باشند! آیا یک روح، بدن، مغز، قلب و اعضا دارند؟! آیا در فضا یا مکان واحدی قرار دارند؟! آیا هر دو و همیشه، در زمانی واحد، یک اراده دارند، یک سخن می‌گویند و یک کار انجام می‌دهند ...؟! لذا واحد و احد نیستند و با هم متفاوتند. واحِد و اَحد فقط اوست و مثل، مانند و شبیهی نیز ندارد.

ابتدا باید بیندیشیم که چه نیازی به چنین فرضی داریم؟! آیا دلیل و شاهدی برای پیدایش چنین فرضی وجود دارد، یا می‌خواهیم بازی ذهنی کنیم؟! این در حالی است که می‌دانیم در صورت چنین فرضی، هر دو، وجودی خیالی در ذهن ما دارند و هیچکدام وجود حقیقی ندارند، چه رسد به این که هر دو خدا باشند!

دقت نماییم که فرض و فرضیه، با خیال و گمان و ظنّ متفاوت است. فرض و فرضیه، باید حتماً توضیح و دلیل داشته باشد، اگر چه با تفکر و تعقل، رد شود، اما ظنّ و گمان و خیال، چنین نیستند. می‌توانید در عالَم خیال انسانی را با ده سر تصور نمایید، اما نمی‌توانید فرض کنید که انسان ده سر داشته باشد.

فرض و فرضیه، باید مبتنی بر حقایق و شواهدی باشند تا مجهولی را معلوم سازند؛ لذا برای آن چه که معلوم و مشهود است، چیز دیگری فرض نمی‌شود. مثلاً کسی نمی‌گوید: «فرض کنیم ماه خورشید است یا بر عکس - یا فرض کنیم که زمین جاذبه ندارد» چون جاذبه دارد. اما می‌توان گفت: «فرض کنیم که اگر غیر از این بود، چه می‌شد؟»! این یک فرض علمی، برای روشن‌تر نمودن واقعیت موجود است. لذا پاسخ داده می‌شود که «اگر زمین جاذبه نداشت، همه چیز معلق می‌شد و حیات ممکن نبود».

الف - خداوند متعال، ابتدا با دلایل عقلی و شواهد شهودی، متذکر می‌گردد که واحد و احد است و شبیه و شریکی ندارد و برای اثبات بیشتر و رساندن به یقین، با پرسش‌هایی به فکر وامی دارد که آیا خالق، مالک، ربّ و إله دیگری وجود دارد و سپس می‌فرماید: «اگر نظر دیگری دارید، دلیل عقلی و شاهد بیاورید»:

«أَمَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَأَنْزَلَ لَكُمْ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَنْبَتْنَا بِهِ حَدَائِقَ ذَاتَ بَهْجَةٍ مَا كَانَ لَكُمْ أَنْ تُنْبِتُوا شَجَرَهَا أَإِلَهٌ مَعَ اللَّهِ بَلْ هُمْ قَوْمٌ يَعْدِلُونَ» (النّمل، 60)

- [آيا إله‌های کاذبی که برگزیدید، حق هستند] بهترند يا كسی كه آسمان و زمين را آفريده و برای شما از آسمان آبی فرستاد كه با آن باغهائی زيبا و سرور انگيز رويانديم، و شما قدرت نداشتيد درختان آنرا برويانيد، آيا معبود ديگری با خداست‌؟! نه، آنها گروهی هستند كه (از روی نادانی و ...) مخلوقات خدا را در رديف او قرار می‏دهند.

«أَمَّنْ يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَمَنْ يَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ أَإِلَهٌ مَعَ اللَّهِ قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ» (النّمل، 64)

- يا كسی كه آفرينش را آغاز كرد، و سپس آنرا تجديد می‏كند، و كسی كه شما را از آسمان و زمين روزی می‏دهد، آيا معبودی با خداست ؟ بگو دليل‌تان را بياوريد اگر راست می‏گوئيد.

ب - اما، به فرض دوم که برای روشن‌تر نمودن و اثبات یقینی واقعیت می‌باشد، پس از تذکر به مالکیت مطلق خود بر هر چه هست، پاسخ می‌دهد:

«لَوْ كَانَ فِيهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا فَسُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ» (الأنبیاء، 22)

- اگر در آن دو (آسمان و زمين) خدايانی (قابل پرستش) جز الله بود، فاسد می‏شدند (و نظام جهان برهم می‏خورد) منزه است خداوند پروردگار عرش از توصيفی كه آنها می‏كنند.

دقت شود که نمی‌فرماید: «اگر خالفی جز او وجود می‌داشت»، چرا که همگان می‌دانند که هر چه هست، پدیده است و مخلوق نمی‌تواند خالق باشد؛ بلکه می‌فرماید: «اگر إله دیگری وجود می‌داشت»، یعنی «اگر خدای قابل پرستش دیگری وجود می‌داشت، عالم تباه می‌شد».

●- خداوند سبحان، در آیۀ دیگری بیان می‌فرماید که چرا اگر إله دیگری وجود می‌داشت، همه چیز فاسد [تباه و نابود] می‌شد:

«مَا اتَّخَذَ اللَّهُ مِنْ وَلَدٍ وَمَا كَانَ مَعَهُ مِنْ إِلَهٍ إِذًا لَذَهَبَ كُلُّ إِلَهٍ بِمَا خَلَقَ وَلَعَلَا بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا يَصِفُونَ» (المؤمنون، 91)

- خدا هرگز فرزندی برای خود برنگزيده، و إله (معبود) ديگری با او نيست كه اگر چنين می‏شد هر يك از خدايان مخلوقات خود را تدبير و اداره می‏كردند و بعضی بر بعضی ديگر تفوق می‏جستند (و جهان هستی به تباهی كشيده می‏شد) منزه است خدا از توصيفی كه آنها می‏كنند.

1- خدا، صرفاً یک لفظ نیست، بلکه وجودی حقیقی می‌باشد که مخلوق نیست، هستی و کمال محض است و منزه از تشبیه و توصیف به مخلوقات می‌باشد.

بدیهی است که «وجود دو هستی و کمال محض»، محال است، چرا که دوئیت و کثرت، دلیل بر محدود و ناقص بودن هر دو می‌باشد.

2- خدا «إله»، باید خالق باشد و خلق نماید؛ پس اگر إله دیگری وجود می‌داشت، باید عالَم دیگری مانند همین عالَم هستی خلق می‌نمود، در حالی که هر چه هست، همین عالَم یکپارچه می‌باشد.

3- خدا «إله» باید، خلق خود را تدبیر و مدیریت [ربوبیّت] نماید و تا خالق و مالک نباشد، نمی‌تواند چنین کند. نه تنها علم، حکمت و نظم یکپارچۀ عالم هستی نشان می‌دهد که یک مدبر و ربّ دارد، بلکه تدبیرهای متفاوت از سوی خدایان فرضی متفاوت، به نابودی عالمَ می‌انجامید.

4- خدا «إله» باید بر تمام عالَم هستی، برتری داشته باشد و حتی فرض برتری چیزی بر خود را نپذیرد؛ پس اگر خدایان متفاوت وجود داشتند، هر کدام باید می‌کوشیدند تا بر خدایان دیگر، تفوق و برتری یابند؛ و این خود نه تنها دلیل بر نقص و ضعف است، بلکه سبب رقابت و نزاع بین خدایان می‌گردید.

5- خدا «إله» باید بی‌نیاز باشد؛ اگر خدایان متفاوتی وجود می‌داشتند، عوالم گوناگونی را خلق و ربوبیّت می‌نمودند، هیچ کدام بر تمام عالم هستی، سلطه نداشتند، اما برای خدایی، نیاز به چنین سلطه‌ای فراگیر می‌داشتند.

6- خدا «إله»، باید بندگانش را به سوی خود دعوت کند و امر به بندگی خود نماید؛ لذا اگر خدایان متفاوتی وجود می‌داشتند، هر کدام به سوی خود دعوت می‌کردند و می‌کشاندند و در خداشناسی، پرستش و بندگی نیز فساد (تباهی) رخ می‌داد.

7- خلقت و ربوبیّت از سوی خدای علیم و حکیم، باید هدف و مقصدی روشن داشته باشد؛ لذا وجود خداهای متفاوت، مستلزم اهداف گوناگون و برپایی معادهای متفاوت می‌گردید.

8 - بی‌تردید، خدا «إله» صادق است؛ و نقص، نیاز، ضعف و انحرافی ندارد که برای جبرانش دروغ بگوید؛ لذا وقتی می‌فرماید: «إِنَّنِي أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِي وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي - من الله هستم، إلهی (معبودی) جز من نيست، پس مرا پرستش كن و نماز را برای ياد من به پادار‌» (طه، 14)، راست می‌گوید. لذا فرض وجود خدایی دیگر، یعنی العیاذ بالله، فرض دروغگویی خدا! از این جهت در پایان آیات مذکور، متذکر گردید که او «سبحان» است.

مرتبط:

اگر یک خدایی وجود داشته باشد که مخلوقی آفریده باشد و به او قدرت خلقت بدهد و بگوید: تو باید مرا بپرستی و آن چه خلق می‌کنی، تو را بپرستند؛ و آیا آنها نیز باید مرا بپرستند، چه می‌شود؟! (30 آذر 1395)

مشارکت و هم‌افزایی - لطفاً این پرسش و پاسخ را در راستای «جهاد تبیین»، برای دوستان به اشتراک بگذارید؛ متشکر.

 

 

کلمات کلیدی:  اعتقادی   توحید