اعوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیطَانِ الرَّجِیمِ

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ وعَجِّلْ فَرَجَهُمْ

«رِجَالٌ لَا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ * لِيَجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ مَا عَمِلُوا وَيَزِيدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ» (النّور، 37 و 38)

- مردانی كه نه تجارت و نه معامله، آنها را از ياد خدا و بر پا داشتن نماز و ادای زكات بازنمی دارد، آنها از روزی می‏ترسند كه دلها و چشمها در آن زير و رو می‏شود! * هدف اين است كه خداوند آنها را به بهترين اعمالی كه انجام داده‌اند پاداش دهد و از فضلش بر پاداش آنها بيفزايد، و خداوند هر كس را بخواهد بی‌حساب روزی می‏دهد (و از مواهب بی‌انتهای خويش بهره‌مند می‏سازد).

*** 

نکات (واژگان):

1- مقصود از «رجال»، به ویژه در مسائل عمومی، صرفاً «مردان» نمی‌باشند، بلکه تمام مردم را شامل می‌گردد، چنان که وقتی ما در فارسی می‌گوییم: «مردم»، همگان از مرد و زن را شامل می‌گردد.

2- اگر چه بانوان بسیاری مشغول به تجارت و داد و ستد بوده و هستند؛ چنان که حضرت خدیجۀ کبری علیهاالسلام نیز تجارت می‌نمودند، اما به طور کلی، تجارت و داد و ستد [چه کالا و چه خدمات]، کاری مردانه تلقی می‌شود که عهده‌دار تأمین معاش می‌باشند. لذا اگر سخنی از تجارت به میان آمد و زنی مشغول تجارت بود، او را هم شامل می‌گردد.

3- تجارت به خرید و فروش (داد و ستد) مستمر گفته می‌شود، اما «بیع»، به یکبار خرید و فروش گفته می‌شود. به عنوان مثال: کسی که فرشی را بخرد یا بفروشد، «بیع» انجام داده است، اما کار «تاجر فرش»، خرید و فروش مستمر فرش می‌باشد.

4- کلمه «تُلْهِيهِمْ»، از ریشۀ «إِلهاء» گرفته شده که یعنی چیزی که سبب بازدارندگی - فراموشی و غفلت گردد - «لَهو» نیز به کاری که آدمی را سرگرم کند و از امور دیگر [امور جدّی و لازم] غافل کند و بازدارد گفته می‌شود.

رِجَالٌ لَا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ

در آیات قبلی، به خانه‌هایی اشاره نمود که به نور خدا روشن شده‌اند و او اجازه داده ذکرش از آنها بالا رود. اگر چه مقصود اصلی (تأویل آیه) خانۀ امیرالمؤمنین و فاطمه علیهما السلام می‌باشد، اما تمامی مساجد و خانه‌های مؤمنان، نمازگزارن و تلاوت کنندگان قرآن کریم را نیز شامل می‌گردد.

مقصود از «باز نماندن و غافل نشدن از ذکر خدا»، این نیست که مثلاً فرد مؤمن تسبیحی به دست گرفته و در حال تجارت یا خرید و فروش (بیع)، دائم سبحان الله و الحمد لله می‌گوید یا به ذکر صلوات و استغفار مشغول می‌باشد! بلکه یعنی: در حال تجارت و معامله که تمام حواس به حساب و کتاب، درآمد، سود و زیان، مراقبت از کلاهبرداری و ... می‌باشد نیز نه تنها از انجام واجباتی چون نماز (عبادت فردی) و زکات (عبادت جمعی) بازنمی ماند، بلکه در هر حال و کاری، سرانجام و قیامت را در نظر دارد، و از آن روزی که قلب‌ها و دیدگان «منقلب - زیر و رو» می‌گردند، می‌ترسد؛ لذا این مؤمنان مراقب‌اند که در تجارت و خرید و فروش نیز در حریم إلهی باقی بمانند و طبق چارچوب و احکام عمل نمایند که این خود «ذکر - یاد» خداوند سبحان است.

بدیهی است که خداوند سبحان، نه تنها اجر این توجه، ایمان، تقوا و عمل صالح را می‌دهد، بلکه از روی فضلش اضافه (پاداش و جایزه)ای به مراتب بیشتر از اجر عمل می‌دهد. و در خاتمه متذکر گردید که «رزق» از خداوند رازق است.

همّ و غم

آدمی برای رسیدن به رشد مادی و معنوی، در تکاپوست؛ لذا همیشه «همّ و غم» دارد. موفقیت‌ها، به دست‌آوردن‌ها و شادی‌های دنیوی، همیشه همراه با «اندوه» می‌باشند! مانند: اندوه از دست دادن‌ها - اندوه بیشتر به دست نیاوردن‌ها و نرسیدن به تمامی خواسته‌ها - اندوه فانی بودن همه چیز - اندوه زودگذر بودن لحظات شادی - اندوه مرگ و واگذاری تمامی دستاوردها برای دیگران و ... .

این شادی‌های زودگذر و اندوه‌های گذرا یا پایدار (تا آخر عمر)، ممکن است تمامی توجهات را به یک سو معطوف گردانند، حتی تا حدی که انسان از توجه به توحید، معاد، بندگی، کسب معرفت، انجام واجبات و ترک محرمات و سایر تکالیف و عبادات فردی و اجتماعی باز ماند! لذا حضرت امام سجاد علیه السلام، از خداوند متعال چنین مسئلت می‌نمایند:

«وَ لاَ تَشْغَلْنِی بِالاِهْتِمَامِ عَنْ تَعَاهُدِ فُرُوضِک وَ اسْتِعْمَالِ سُنَّتِک» (صحیفه سجادیه، دعای هفتم)

- و مرا به سبب چیرگی غم و اندوه، از رعایت واجبات و اجراى سنّتت باز مدار.

●- اخلاق [مواضع نظری و عملی] مؤمن، این چنین است که در هیچ حال و کاری، خدا و معاد را فراموش نمی‌کند؛ تجارت، خرید و فروش، کار و هیچ امر دیگری از امور دنیوی، او را از یاد خدا غافل نمی‌سازد - در هر شرایطی، نماز اول وقت را ترجیح می‌دهد - در هر کاری حدود و احکام إلهی را رعایت می‌نماید - آن چه را خدا به او می‌دهد [خواه علم و مقام باشد یا مال دنیا] برای خودش انبار نمی‌کند، بلکه خروجی [زکات] دارد و خودش را واسطۀ فیض الهی به بندگانش قرار می‌دهد.

●- قلب انسان، بیت الله و حرم الله است؛ خداوند رحمان و رحیم، به چنین بندگانی اجازه می‌دهد که ذکر خدا از قلب‌شان صعود کند و در گفتار و کردارشان تجلی یابد و تا عرش الهی بالا رود و در دنیا و قیامت به خودشان برگردد؛ چنان که اجازه می‌دهد ذکر خدا از خانه‌های مسکونی یا محل کارشان بالا رود تا مستحق اجر و پاداش مضاعف خداوند منّان گردند.

 

الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم؛

وَ الحَمدُ لله ربِّ العالَمین؛

والسّلام علیکم و رحمة الله و برکاته.

 

 

کلمات کلیدی:  اخلاق   صوتی   ذکر   سوره نور   عبادت