بِسْمِ ٱللَّٰهِ ٱلرَّحْمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم

صحیفۀ سجادیه، فرازهایی از دعای اول/ با استفاده از برگردان (ترجمه) حجت الاسلام انصاریان.

حضرت امام سجاد، علی بن الحسین علیه السلام‌:

«وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى مَا عَرَّفَنَا مِنْ نَفْسِهِ‌، وَ أَلْهَمَنَا مِنْ شُكْرِهِ‌، وَ فَتَحَ لَنَا مِنْ أَبْوَابِ الْعِلْمِ بِرُبُوبِيَّتِه‌، وَ دَلَّنَا عَلَيْهِ مِنَ الْإِخْلَاصِ لَهُ فِي تَوْحِيدِهِ‌، وَ جَنَّبَنَا مِنَ الْإِلْحَادِ وَ الشَّكِّ فِي أَمْرِهِ‌.»

- و همۀ ستایش‌ها مخصوص خداست که وجودش را به ما شناساند و شکرش را به ما الهام کرد و درهای دانش را به پروردگاری‌اش به روی ما گشود و ما را بر اخلاص ورزی در یکتایی‌اش راهنمایی کرد و از انحراف در دین و تردید در دستورش، دور داشت.

...

«مْداً يُضِي‌ءُ لَنَا بِهِ ظُلُمَاتِ الْبَرْزَخِ‌، وَ يُسَهِّلُ عَلَيْنَا بِهِ سَبِيلَ الْمَبْعَثِ‌، وَ يُشَرِّفُ بِهِ مَنَازِلَنَا عِنْدَ مَوَاقِفِ الْأَشْهَادِ‌، ﴿يَوْمَ تُجْزَى كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ وَ هُمْ لَا يُظْلَمُونَ﴾، ﴿يَوْمَ لَا يُغْنِي مَوْلًى عَنْ مَوْلًى شَيْئاً وَ لَا هُمْ يُنْصَرُونَ﴾.»

- ستایشی که به سبب آن، تاریکی‌های برزخ را بر ما روشن کند؛ و به وسیلۀ آن، راه رستاخیز را بر ما آسان فرماید؛ و به کمک آن، رتبه‌های ما را نزد گواهان روز قیامت بلند گرداند. «روزی که هر وجودی، به خاطر آنچه مرتکب شده، پاداش داده شود و مورد ستم قرار نگیرد»؛ «روزی که هیچ دوستی، چیزی از عذاب را از دوستش برطرف نکند و این گنه‌کاران حرفه‌ای از جانب کسی یاری نشوند».

برزخ بسیار تاریک است

روشنایی روز و تاریکی شب در این دنیا، مرتبۀ نازلۀ حقیقت روشنایی و تاریکی در عوالم دیگر می‌باشد و به طور کلّی، هر چه در این دنیای مادی وجود دارد، مراتبی در عوالم بالاتر دارد که اگر این مراتب مادی و دنیوی را نبینیم و نشناسیم، آن مراتب بالاتر را نیز درک و تصدیق نخواهیم نمود. به عنوان مثال: کسی که در این دنیا باغ یا آتش ندیده باشد، درکی از جنّت یا جهنم نیز نخواهد داشت؛ به قول میرفندرسکی (ره):

چرخ با این اختران نغز و خوش زیباستی

صورتی در زیر دارد هرچه بر بالاستی

صورت زیرین اگر با نردبان معرفت

بر رود بالا همان با اصل خود یکتاستی

بنابراین، عالَم قبر، روشنایی و تاریکی دارد - عالم برزخ روشنایی و تاریکی دارد - چنان که عالم آخرت نیز روشنایی و تاریکی دارد. این خورشیدی که زمین و ماه را روشن می‌کند و سیارات یک کهکشان از آن نور می‌گیرند، درونش کاملاً تاریک می‌باشد، چنان که جهنم نیز بسیار تاریک (ظلمانی) می‌باشد؛ حتی در محشر نیز بسیاری نابینا محشور می‌شوند و همه جا برای آنان تاریک است؛ چرا که در این دنیا، چشمان خود را بستند و هیچ حقیقتی را ندیدند:

«وَمَنْ كَانَ فِي هَذِهِ أَعْمَى فَهُوَ فِي الْآخِرَةِ أَعْمَى وَأَضَلُّ سَبِيلًا» (الإسراء، 72)

- اما آنها كه در اين جهان (از ديدن چهره حق) نابينا بودند در آنجا نيز نابينا هستند و گمراه‌تر!

«وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى * قَالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِي أَعْمَى وَقَدْ كُنْتُ بَصِيرًا * قَالَ كَذَلِكَ أَتَتْكَ آيَاتُنَا فَنَسِيتَهَا وَكَذَلِكَ الْيَوْمَ تُنْسَى» (طه، 124 تا 126)

- و هر كس از ياد من رويگردان شود، زندگی تنگ (و سختی) خواهد داشت، و روز قيامت او را نابينا محشور می‌كنيم * می‌گويد: پروردگارا! چرامرا نابينا محشور كردی‌؟ من كه بينا بودم! * می‌فرمايد: اين بخاطر آن است كه آيات من به تو رسيد و آنها را فراموش كردی. امروز نيز تو فراموش خواهی شد!

خلاصه آن که، همه جا تاریک است، مگر آن که از جایی و به وسیله‌ای، نوری بر آن بتابد و روشنش کند.

روشنایی برزخ به نور حمد

از جمله عوالم بسیار تاریک (ظلمانی)، برزخ می‌باشد که به نور «حمد» روشن می‌شود. 

امام سجاد علیه السلام، در این فراز از دعا عرض می‌نمایند: «مْداً يُضِي‌ءُ لَنَا بِهِ ظُلُمَاتِ الْبَرْزَخِ‌ - ستایشی که به سبب آن، تاریکی‌های برزخ را بر ما روشن کند‌» و نور این حمد آنقدر زیاد باشد که راه رستاخیر را نیز برای ما روشن نماید.

اثر روشنایی این حمد، باید در زندگی دنیوی مشهود باشد و راه را روشن کند، تا در قبر، برزخ و قیامت نیز روشنایی بخش باشد؛ چنان که در قرآن مجید فرمود: «در قیامت، منافقان از مؤمنان درخواست نور می‌کنند، اما آنها می‌گویند: این نور را باید در گذشتۀ خود و زندگی دنیا کسب می‌نمودید:»

«يَوْمَ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ لِلَّذِينَ آمَنُوا انْظُرُونَا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِكُمْ قِيلَ ارْجِعُوا وَرَاءَكُمْ فَالْتَمِسُوا نُورًا فَضُرِبَ بَيْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ وَظَاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذَابُ» (الحدید، 13)

- روزی كه مردان و زنان منافق به مؤ منان می‏گويند: نظری به ما بيفكنيد تا از نور شما شعله‏‌ای برگيريم، به آنها گفته می‏شود: به پشت سر خود بازگرديد و كسب نور كنيد!، در اين هنگام ديواری ميان آنها زده می‏شود كه دری دارد، درونش رحمت است و برونش عذاب!

حمد

حمد نیز یک کلمه‌ای نیست که فقط به زبان جاری شود و شخص مرتب «الحمد لله» بگوید، اگر چه همین هم خوب است و برکاتی دارد؛ بلکه، نه تنها حمد، بلکه هر ذکری (یادی)، مدحی، شکری و دعایی باید در قلب زنده شود و از قلب به زبان نازل گردد.

*- در زبان فارسی (و حتی زبان‌های دیگر)، واژه‌ای که برگردان (ترجمۀ) حمد باشد نداریم، مگر آن که شرح داده شود که آن دیگر ترجمه نیست.

برخی گمان نموده‌اند که «حمد» یعنی مدح نمودن که در فارسی به آن «ستایش» گفته می‌شود؛ و برخی گمان دارند که «حمد» یعنی شکر که در فارسی به آن «سپاس» گفته می‌شود! اما «مدح و شکر» هر دو واژگان عربی می‌باشند و هر کدام معنای خود را دارند، بلکه «حمد»، ترکیبی از این دو می‌باشد؛ یعنی: «ستایشی که سپاسگزاری هم باشد - سپاسی که همراه با ستایش باشد -یا- شکری، همراه با پرستش». لذا ضمن آن که امر به تشکر از لطف دیگران نیز شده است، فرمود: «الحَمدُ لله»، یعنی: «حمد مخصوص خداوند است».

نکته

ما (عموم مردم)، مفسر قرآن کریم، علیم، حکیم، فیلسوف و عارف نیستیم که از عمق مفاهیم واژگان و عظمت آنها و آثاری که مترتب می‌سازند با خبر باشیم؛ اما خداوند سبحان را می‌شناسیم و به او ایمان داریم و شاکر نعماتش می‌باشیم، لذا می‌توانیم مکرر و از عمق وجود و خالصانه، شکری توأم با پرستش بنماییم و ذکر «الحمد لله» را بسیار از قلب بر زبان جاری سازیم، تا دنیا، برزخ و راه قیامت ما تا بهشت خدا، روشن گردد.

«هُوَ الْحَيُّ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ فَادْعُوهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ» (غافر، 65)

- [حیّ]، زنده واقعی او است، إلهی جز او وجود ندارد، پس او را بخوانيد و دين خود را برای او خالص كنيد، حمد مخصوص خداوندی است كه پروردگار جهانيان است.

«الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَلَهُ الْحَمْدُ فِي الْآخِرَةِ وَهُوَ الْحَكِيمُ الْخَبِيرُ» (سبأ، 1)

- حمد (سپاس همراه با ستایش و پرستش) مخصوص خداوندی است كه تمام آنچه در آسمانها و زمين است از آن او است، و حمد (و سپاس) برای او است در سرای آخرت و او دانا و آگاه است.

 

 

کلمات کلیدی:   صحیفه سجادیه