بِسْمِ ٱللَّٰهِ ٱلرَّحْمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم

حضرت امام سجاد علیه السلام؛

صحیفۀ سجادیه - فرازی از دعای 31 - با استفاده از ترجمۀ حجت الاسلام انصاریان.

«اللَّهُمَّ وَ أَيُّمَا عَبْدٍ نَالَ مِنِّي مَا حَظَرْتَ عَلَيْهِ‌، وَ انْتَهَكَ مِنِّي مَا حَجَزْتَ عَلَيْهِ‌، فَمَضَى بِظُلَامَتِي مَيِّتاً‌، أَوْ حَصَلَتْ لِي قِبَلَهُ حَيّاً فَاغْفِرْ لَهُ مَا أَلَمَّ بِهِ مِنِّي‌، وَ اعْفُ لَهُ عَمَّا أَدْبَرَ بِهِ عَنِّي‌، وَ لَا تَقِفْهُ عَلَى مَا عَنْهُمْ فِيَّ‌، وَ لَا تَكْشِفْهُ عَمَّا اكْتَسَبَ بِي‌، وَ اجْعَلْ مَا سَمَحْتُ بِهِ مِنَ الْعَفْوِ ارْتَكَبَ‌، وَ تَبَرَّعْتُ بِهِ مِنَ الصَّدَقَةِ عَلَيْهِمْ أَزْكَي صَدَقَاتِ الْمُتَصَدِّقِينَ‌، وَ أَعْلَي صِلَاتِ الْمُتَقَرِّبِينَ وَ عَوِّضْنِي مِنْ عَفْوِي عَنْهُمْ عَفْوَكَ‌، وَ مِنْ دُعَائِي لَهُمْ رَحْمَتَكَ حَتَّى يَسْعَدَ كُلُّ وَاحِدٍ مِنَّا بِفَضْلِكَ‌، وَ يَنْجُوَ كُلٌّ مِنَّا بِمَنِّكَ‌.»

- خدایا! هر بنده‌ای نسبت به من مرتکب کاری شده که آن کار را بر او حرام کردی؛ یا پردۀ حرمت مرا که دریدنش را بر او ممنوع کردی، دریده؛ پس زیر بار ستمی که بر من داشته مرده؛ یا در حالی که هنوز زنده است، حقّی از من برعهدۀ او ثابت است؛ پس او را نسبت به ستمی که بر من روا داشته بیامرز و در رابطۀ با حقّی که از من پایمال کرده از او گذشت کن و دربارۀ آنچه با من کرده او را دنبال نکن و به خاطر گناهانی که با ستم بر من مرتکب شده رسوایش نساز و این عفو و گذشتم را از آنان و چشم‌پوشی و کار نیکی که بدون چشم‌داشت نسبت به آنان انجام دادم، از پرفایده‌ترین صدقات صدقه دهندگان و بالاترین عطاهای مقرّبین پیشگاهت، قرار ده. و در برابر گذشت من از آنان عفوت و در مقابل دعایم برای آنان رحمتت را عوض قرار ده.

شرحی مختصر

خداوند سبحان، انسان را برای خلیفة الله شدن آفریده است، لذا تمامی اسماء کمالیه خودش را به صورت امکان و استعداد کمال، در وجود آدمی نهادینه نمود؛ سپس فرمود: «تلاش کن تا این صفات را در خودت بروز دهی و تقویت نمایی؛ اگر به تو استعداد و توان کسب علم داده‌ام، بکوش تا دانش کسب کنی - اگر به تو توان جود، کرم و رحمت‌آوری (وجود بخشی) و ... داده‌ام، بکوش تا این کمالات را ظاهر و تقویت نمایی تا به رشد، کمال و قرب من برسی».

بنابراین، فیض اولیۀ و بدون مقدمه از اوست، اما حفظ و تقویت آن بر عهدۀ خودت می‌باشد؛ البته نه این که تو مالک و ربّی و می‌توانی از خودت کاری بکنی، بلکه اگر هدایت را انتخاب کنی و خودت را در مسیرش قرار دهی، او تو را هدایت می‌کند و به رشد و کمال می‌رساند.

●- ما، همیشه و در هر حال و کاری، از خداوند منّان، طلب رحمت (وجود بخشی، رشد و کمال) و عفو (بخشش)، مغفرت (پوشش با گذشت) و فضل بی‌اندازه و بی‌حساب داریم؛ اما به اندازۀ «سنخیت» و ظهور و بروز و تقویت این کمالات در خودمان، از رحمت، عفو، مغفرت و فضل خداوند متعال برخوردار می‌گردیم، اگر چه ما محدودیم و رحمت او واسعه می‌باشد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله، در پاسخ به مردى كه عرض كرد‌: «دوست دارم پروردگارم به من رحم آورد» فرمودند:

«اِرحَمْ نَفسَكَ، و ارحَمْ خَلقَ اللّهِ يَرحَمْكَ اللّهُ» (كنز العمّال‌: 44154)

- به خودت و به خلق خدا رحم كن تا خداوند بر تو رحم آورد.

چنان که امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام فرمودند:

«بالعَفوِ تُستَنزَلُ الرحمَةُ» (غرر الحكم : 4317)

- با عفو است كه رحمت [خدا ]فرود مى‌آيد‌.

●- حال دقت کنیم که حضرت امام سجاد علیه السلام، در دعا برای طلب رحمت، عفو، مغفرت و فضل الهی، چگونه دعا می‌نمایند:

1- اول آن که از خداوند متعال برای کسانی که در حق ایشان ظلمی کرده‌اند، ‌طلب عفو و مغفرت می‌نمایند، چرا که بخشندۀ گناهان اوست. هر کسی می‌تواند از حق خودش بگذرد، اما وقتی ظلم و ناحقی واقع می‌شود، ابتدا خداوند سبحان نافرمانی شده است که او باید بگذرد؛ چنان که در اولین جمله عرض می‌نمایند: «‌هر بنده‌ای را که نسبت به من مرتکب کاری شده که آن کار را بر او حرام کردی، ببخش».

2- دوم آن که «حرمت شکنی» را که بدترین ظلم می‌باشد، در صدر بدی‌های دیگران نسبت به خود قرار داده‌اند.

3- سوم آن که، در طلب عفو و مغفرت برای دیگران، به شخص خود [نسبت به من] تأکید دارند و هرگز برای ظلم به دین، ظلم به اهل عصمت علیهم السلام و قرآن کریم و ظلم به جامعه و مظالم عمومی، طلب عفو و مغفرت ننموده‌اند؛ بلکه برای این دسته از گناه‌کاران، در نهایت عقل، شعور، بصیرت و هدایت مسئلت می‌شود.

4- چهارم آن که تأکید نمودند این عفو و گذشت من، بدون منّت و چشم‌داشت از آنان می‌باشد و فقط برای جلب رضایت توست.

5- پنجم آن که این گذشت را خود را «صدقه - کار نیک برای دیگران» برشمردند که خداوند سبحان، وعدۀ نتیجۀ چند برابر، در دنیا و آخرت داده است.

6- و بالاخره آن که با خداوند سبحان معامله نمودند، چرا که دنیا دار تجارت و معامله است، حتی ایمان، تقوا، عمل صالح و جهاد با مال و جان نیز تجارت و معامله می‌باشد و البته تنها خریدار حقیقی و بهترین خریدار که خوب هم می‌خرد، خداوند متعال می‌باشد؛ هر چند که خود مالک است:

«إِنَّ الَّذِينَ يَتْلُونَ كِتَابَ اللَّهِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِيَةً يَرْجُونَ تِجَارَةً لَنْ تَبُورَ * لِيُوَفِّيَهُمْ أُجُورَهُمْ وَيَزِيدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّهُ غَفُورٌ شَكُورٌ» (فاطر، 29 و 30)

- كسانی كه كتاب الهی را تلاوت می‏كنند و نماز را بر پا می‏دارند و از آنچه به آنها روزی داده‏‌ايم پنهان و آشكار انفاق می‏كنند، تجارت (پر سودی) را اميد دارند كه نابودی و كسادی در آن نيست.

از این‌رو، ایشان در این دعا عرض می‌نمایند: «وَ عَوِّضْنِي مِنْ عَفْوِي عَنْهُمْ عَفْوَكَ‌ - و در عوض این بخشش من، تو هم مرا مشمول عفو خودت قرار ده».

***

حال باید به خود بنگریم؛ ببینیم آیا می‌توانیم رحمت، عفو، مغفرت و فضل الهی را در خود تجلی دهیم؟ آیا می‌توانیم با خدا معامله کنیم و بگوییم: «خداوندا! من با بخشش خطاکاران نسبت به خودم، بندگانت را از آتش دور کردم، پس تو هم مرا ببخش و از آتش عذابت دور کن» - آیا می‌توانیم با یک تصمیم و البته «قربة الی الله»، بگوییم: «خداوندا! من از هر کسی که حقی به گردنش دارم گذشتم، پس تو هم از من بگذر»؟

اکنون با همین قصد، این فراز از دعا را به نیّت خودت دوباره بخوان.

 

 

کلمات کلیدی:   صحیفه سجادیه