صحیفۀ سجادیه علیه السلام، فرازی دعای 24

دعا برای گذشت از حقوق پدر و مادر و حقوق فرزندان

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

«اللَّهُمَّ وَ مَا تَعَدَّيَا عَلَيَّ فِيهِ مِنْ قَوْلٍ‌، أَوْ أَسْرَفَا عَلَيَّ فِيهِ مِنْ فِعْلٍ‌، أَوْ ضَيَّعَاهُ لِي مِنْ حَقٍّ‌، أَوْ قَصَّرَا بِي عَنْهُ مِنْ وَاجِبٍ فَقَدْ وَهَبْتُهُ لَهُمَا‌، وَ جُدْتُ بِهِ عَلَيْهِمَا وَ رَغِبْتُ إِلَيْكَ فِي وَضْعِ تَبِعَتِهِ عَنْهُمَا‌، فَإِنِّي لَا أَتَّهِمُهُمَا عَلَى نَفْسِي‌، وَ لَا أَسْتَبْطِئُهُمَا فِي بِرّي‌، وَ لَا أَكْرَهُ مَا تَوَلَّيَاهُ مِنْ أَمْرِي يَا رِبِّ‌»

خدایا! آنچه را پدر و مادرم، در سخن گفتن با من، اگر از اندازه بیرون رفتند، یا در کاری نسبت به من زیاده‌روی کردند، یا حقّی را از من به تباهی کشیدند، یا واجبی را نسبت به من کوتاهی کردند، همه را به آنان بخشیدم و همۀ آن‌ها را به هر دو نثار کردم و از تو می‌خواهم که وزر و وبال آن را از دوش آنان برداری؛ زیرا من آنان را نسبت به خود، در کوتاه آمدنشان از حقّم متهم نمی‌کنم و آنان را در نیکوکاری‌شان دربارۀ خود سهل‌انگار نمی‌دانم و از آنچه درباره‌ام انجام داده‌اند، ناراضی نیستم.

«فَهُمَا أَوْجَبُ حَقّاً عَلَيَّ‌، وَ أَقْدَمُ إِحْسَاناً إِلَيَّ‌، وَ أَعْظَمُ مِنَّةً لَدَيَّ مِنْ أَنْ أُقَاصَّهُمَا بِعَدْلٍ‌، أَوْ أُجَازِيَهُمَا عَلَى مِثْلٍ‌، أَيْنَ إِذاً يَا إِلَهِي طُولُ شُغْلِهِمَا بِتَرْبِيَتِي وَ أَيْنَ شِدَّةُ تَعَبِهِمَا فِي حِرَاسَتِي وَ أَيْنَ إِقْتَارُهُمَا عَلَى أَنْفُسِهِمَا لِلتَّوْسِعَةِ عَلَيَّ»

ای پروردگار من! حقّ آنان بر من، از حقّ من بر آنان واجب‌تر و احسانشان به من پیش‌تر و دیرین‌تر و نعمت‌شان نسبت به من عظیم‌تر از این است که بر اساس عدالت، کارشان را تلافی کنم، یا با آنان مانند آنچه را با من رفتار کردند، رفتار کنم. ای خدای من! اگر چنین کنم، روزگار مدیدی که به تربیتم مشغول بودند و زحمت سختی که در نگاهداری من تحمّل کردند و آن همه بر خود تنگ گرفتند تا در زندگی من گشایش باشد، چه می‌شود؟!

«هَيْهَاتَ مَا يَسْتَوْفِيَانِ مِنِّي حَقَّهُمَا‌، وَ لَا أُدْرِكُ مَا يَجِبُ عَلَيَّ لَهُمَا‌، وَ لَا أَنَا بِقَاضٍ وَظِيفَةَ خِدْمَتِهِمَا، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَعِنِّي يَا خَيْرَ مَنِ اسْتُعِينَ بِهِ، وَ وَفِّقْنِي يَا أَهْدَى مَنْ رُغِبَ إِلَيْهِ، وَ لَا تَجْعَلْنِي فِي أَهْلِ الْعُقُوقِ لِلآْبَاءِ وَ الْأُمَّهَاتِ ﴿يَوْمَ تُجْزَى كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ وَ هُمْ لَا يُظْلَمُونَ﴾.

بعید است که بتوانند حقّ خود را به طور کامل از من دریافت کنند و من قدرت ندارم حقوقی که از ایشان برعهدۀ من واجب شده، تدارک کنم؛ و وظیفۀ خدمت را نسبت به آن دو به جا آورم، پس بر محمّد و آلش درود فرست و ای عطاکننده‌ترین کسی که از او درخواست و تقاضا شود! مرا بر ادای حقّ آنان یاری ده و ای راهنماترین کسی که به او روی می‌آورند! مرا برای خدمت به پدر و مادر توفیق عنایت کن و روزی که هر انسانی به خاطر آنچه مرتکب شده جزا داده می‌شود و در برنامه جزا به آنان ستم نمی‌شود، مرا در زمرۀ آنان که عاقّ پدران و مادران‌اند قرار مده.

 - O God, whatever word through which they have transgressed against me  , act through which they have been immoderate with me, right of mine which they have left neglected, or obligation toward me in which they have fallen short, I grant it to them and bestow it upon them, and I beseech Thee to remove from them its ill consequence, for I do not accuse them concerning myself, find them slow in their devotion toward me, or dislike the way they have attended to my affairs, my Lord!

شرحی مختصر

دربارۀ حقوق پدر و مادر بر فرزندان، مطالب بسیاری را خوانده‌ایم و یا برای ما گفته‌اند و شنیده‌ایم، اما «حقوق»، امری متقابل است و فرزندان نیز حقی بر عهدۀ پدر و مادر دارند که اگر رعایت نکرده باشند و نکنند، در برابر حق تعالی مسئول (مورد سؤال) واقع خواهند شد و چه بسا معذب نیز بگردند! لذا همانگونه که به فرزندان نسبت به «عاق والدین» تذکر داده‌اند، به آنها نیز نسبت به «عاق فرزند» تذکر داده‌اند.

●- بسیاری از فرزندان، از پدر و مادر خود گله‌مند می‌باشند؛ اما تمامی گله‌های آنان بر حق نیست، چه بسا گله‌ها از زیاده‌خواهی‌ها، خودنگری‌ها، توقع زیادی، حس طلبکاری و لوس بارآمدن‌ها باشد؛ اما، قطعاً بسیاری از گله‌ها و نارضایتی‌های فرزندان نیز بر حق می‌باشد.

●- ما، هر چقدر هم که پدر و مادر خود را دوست داشته باشیم، نمی‌توانیم به عقب برگردیم، خود را جایگزین آنها نماییم و کوتاهی‌های انجام شده توسط آنان دربارۀ خودمان را جبران نماییم! لذا چون خداوند مالک، آنها را مؤاخذه و معذب می‌گرداند، چارۀ دیگری نداریم، جز آن که از حق خودمان بگذریم و برای آنان دعا نماییم؛ و البته چنان که حضرت امام سجاد علیه السلام در این فراز از دعا، به خداوند عرض می‌کنند: «عدم گذشت یا تلافی نسبت به آنان، ناشکری کامل در برابر زحمات غیر قابل جبرانشان می‌باشد!»

●- بی‌تردید، کسی که نسبت به پدر و مادرش، محبت، مودت، رحمت و عطوفت نداشته باشد، نسبت به خودش و دیگران نیز ندارد و مورد رحمت و مغفرت الهی نیز واقع نمی‌گردد.

همچنین، حقوق متقابلی وجود دارد که بر عهدۀ فرزندان می‌باشد که نه در گذشته رعایت نمودند و نه امروز می‌توانند به طول کامل رعایت نمایند. بنابراین، رفع این نقیصه و دفع بلایای دنیوی و اخروی آن را نیز باید از خداوند متعال مسئلت نمود.

حال یک بار دیگر، این فراز را به نیّت دعایی خالصانه بخوانیم.

وَ الحَمدُ لله ربِّ العالَمین؛

الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم؛

والسّلام علیکم و رحمة الله و برکاته.

 

 

کلمات کلیدی:   صحیفه سجادیه