ایکس – شبهه / پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: جهت تبرک با متن و ترجمه این سوره شروع کنیم، در این سوره به یک نکته خاص و بسیار مهمی نیز اشاره شده است:

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ * إِذَا جَاء نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ * وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجًا * فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا» (النّصر)

ترجمه: به نام اللَّه كه بخشنده به همه و مهربان با نيكان است * (منتظرباش) آنگاه كه يارى خداوند و آن پيروزى فرا رسيد * و ببينى كه مردم گروه گروه به دين اسلام در مى‏آيند * پس (به شكرانه آن) پروردگارت را حمد و تسبيح گوى و از او طلب آمرزش كن كه او بسيار توبه پذير است.

الف – بر اساس اکثر تفاسیر، آیه دوم، اشاره به فتح مکه دارد که پس از آن مردمان فوج فوج به اسلام که دین خداست گرویدند.

ب – بر اساس روایات، نزول این آیات، خبر پایان کار رسالت و رحلت حضرت رسول اعظم صلوات الله علیه و آله بود.

در مجمع البيان از مقاتل روايت كرده كه گفت: وقتى اين سوره نازل شد، رسول خدا (ص) آن را بر اصحابش قرائت كرد، اصحاب همه خوشحال گشته به يكديگر مژده مى‏دادند، ولى وقتى عباس آن را شنيد گريه كرد، رسول خدا (ص) پرسيد: چرا مى‏گريى عمو؟ عرضه داشت: من خيال مى‏كنم اين سوره خبر مرگ تو را به تو مى‏دهد، يا رسول اللَّه. حضرت فرمود: بله اين سوره همان را مى‏گويد كه تو فهميدى، و رسول خدا (ص) بعد از نزول اين سوره بيش از دو سال زندگى نكرد، و از آن به بعد هم ديگر كسى او را خندان و خوشحال نديد. (مجمع البيان، ج 10، ص 554- 557)

آیت‌الله علامه طباطبایی رحمة الله علیه: و بعضى در وجه دلالت سوره بر خبر مرگ آن جناب چنين گفته‏اند كه: اين سوره دلالت دارد بر اينكه رسول خدا (ص) از انجام رسالات خود فارغ شده، آنچه بنا بود انجام دهد انجام داده، و دوران تلاش و مجاهدتش به سر رسيده، و معلوم است كه طبق مثل معروف" عند الكمال يرقب الزوال"، هر چيزى كه به حد كمالش رسيد بايد منتظر زوالش بود  .

و در همان كتاب از ام سلمه روايت كرده كه گفت: رسول خدا (ص) در اواخر عمرش نمى‏ايستاد و نمى‏نشست و نمى‏آمد و نمى‏رفت، مگر اينكه مى‏گفت:

" سبحان اللَّه و بحمده و استغفر اللَّه و اتوب اليه" ما علت اين معنا را پرسيديم، فرمود: من بدين عمل مامور شده‏ام، آن گاه اين سوره را مى‏خواند: "‌إِذا جاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ" (المیزان، ذیل آیات).

ج – طبق روایات، این آخرین سوره‌ای بود که بر آن حضرت صلوات الله علیه و آله نازل گردید.

در عيون به سند خود از حسين بن خالد از حضرت رضا (ع) روايت آورده كه گفت: من از پدرم شنيدم كه از پدرش (ع) حديث كرد كه: اولين سوره‏اى كه از قرآن نازل شد سوره "بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ" بود، و آخرين سوره‏اى كه‏ نازل شد سوره "إِذا جاءَ نَصْرُ اللَّهِ" بود. (مرحوم علامه: شايد منظور از آخرين سوره‌ی در بست و به طور تمام بوده، كه در اين صورت منافات ندارد كه بعضى آيات ساير سوره‏ها بعد از اين سوره نازل شده باشد.)

نکته:

اما نکته و پیام مهم دو آیه‌ی (به قول آیت‌الله حائری شیرازی)، این است که "وقتی نصرت و فتح الهی می‌رسد، مردم را می‌بینی که فوج فوج به دین خدا می‌گروند".

این بیان ضمن آن که بشارتی به فتح مکه یا جتی شرح حالی از ظهور حضرت مهدی علیه‌السلام می‌باشد، یک "تنبیه و توجه دادن" نیز هست.

دقت کنیم که گرویدن به دین خدا [اسلام]، الزاماً ایمان آوردن به آن نیست، چنان که در قرآن کریم نیز تصریح شده است که آنها اسلام آوردند، اما ایمان هنوز به قلب‌هایشان راه نیافته است.

دقت کنیم که توده‌ی مردم، در گرایشات خود، ابتدا به سمت "نصرت و فتح" می‌روند. یعنی قوت، قدرت، امکان یاری و فتح و پیروزی هر طرف بود، به آن سمت می‌روند. چنان چه شاهدیم در صدر اسلام، ابتدا جنگ‌ها کردند، اما پس از فتح مکه فوج فوج پیوستند. اما همین که ایشان رحلت نمودند و "نصرت و فتح" به طرف سقیفه رفت، همه فوج فوج خارج شدند و به آنها پیوستند. در واقع «‌يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجًا‌« به «يَخرُجونَ مِن دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجًا» مبدل شد و طبق صریح روایات، به جز عده‌ی بسیار قلیل و انگشت‌شماری، همه از دین خارج شدند؛ بیعت‌شان با رسول خدا صلوات الله علیه و آله در غدیر و با امیرالمؤمنین و امام حسن و امام حسین علیهم السلام در غدیر شکستند و با دیگران بیعت کردند و آن شد که می‌دانیم.

پس، مؤمنین در قوت و قدرت و یا ضعف و سختی، «اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ» هستند و با حفظ ارتباط‌شان به «ولایت الله»، از ایمان خود و اسلام ناب محافظت می‌کنند، اما سایرین حتماً به طرف «نصرت و فتح» می‌روند.

اگر این نصرت و فتح در دین خدا بود، به آن سمت می‌روند و اگر در جای دیگری بود، به آن سمت می‌روند.

در زمان ظهور و قیام حضرت حجت، امام زمان، مهدی عجّ الله تعالی فرجه الشریف نیز همین‌طور است. مردمان جهان، همین که "نصرت و فتح" را پیاپی می‌بینند، فوج فوج می‌گروند؛ و البته همیشه پس از گرایش، عده‌ای شناخت و ایمان‌شان کامل می‌شود.

 

 

کلمات کلیدی:  قرآن   سوره نصر