بِسْمِ ٱللَّٰهِ ٱلرَّحْمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم

حضرت امام سجاد علیه السلام؛

صحیفۀ سجادیه - فرازی از دعای 31 - با استفاده از ترجمۀ حجت الاسلام انصاریان.

«هَذَا مَقَامُ مَنْ تَدَاوَلَتْهُ أَيْدِي الذُّنُوبِ‌، وَ قَادَتْهُ أَزِمَّةُ الْخَطَايَا‌، وَ اسْتَحْوَذَ عَلَيْهِ الشَّيْطَانُ‌، فَقَصَّرَ عَمَّا أَمَرْتَ بِهِ تَفْرِيطاً‌، وَ تَعَاطَى مَا نَهَيْتَ عَنْهُ تَغْرِيراً‌.»

- این جایگاه کسی است که دست‌های گناهان، او را دست به دست کرده‌اند؛ و افسار خطاها، او را به دنبال خود کشیده‌اند؛ و شیطان بر او چیره شده و در رابطه با تباه کردن فرمانت نسبت به آنچه امر فرمودی کوتاهی کرده؛ و به خاطر غفلتش از عاقبت کار، آنچه را نهی کردی، مرتکب شده.

«كَالْجَاهِلِ بِقُدْرَتِكَ عَلَيْهِ‌، أَوْ كَالْمُنْكِرِ فَضْلَ إِحْسَانِكَ إِلَيْهِ حَتَّى إِذَا انْفَتَحَ لَهُ بَصَرُ الْهُدَى‌، وَ تَقَشَّعَتْ عَنْهُ سَحَائِبُ الْعَمَى‌، أَحْصَى مَا ظَلَمَ بِهِ نَفْسَهُ‌، وَ فَكَّرَ فِيما خَالَفَ بِهِ رَبَّهُ‌، فَرَأَى كَبِيرَ عِصْيَانِهِ كَبِيراً وَ جَلِيلَ مُخَالَفَتِهِ جَلِيلًا‌.»

- مانند کسی که قدرتت را بر وجودش جاهل و فراوانی احسانت را نسبت به خودش منکر است تا هنگامی‌که دیدۀ هدایت برایش باز شده و ابرهای کوردلی، از صفحۀ باطنش برطرف گشته، ستم‌هایی که بر خود کرده، به شمار آورده و در اموری که پروردگارش را مخالفت کرده به اندیشه نشسته؛ در نتیجه گناه بزرگش را بزرگ و عظمت مخالفتش را عظیم دیده.

«فَأَقْبَلَ نَحْوَكَ مُؤَمِّلًا لَكَ مُسْتَحْيِياً مِنْكَ‌‌، وَ وَجَّهَ رَغْبَتَهُ إِلَيْكَ ثِقَةً بِكَ‌، فَأَمَّكَ بِطَمَعِهِ يَقِيناً‌، وَ قَصَدَكَ بِخَوْفِهِ إِخْلَاصاً‌‌، قَدْ خَلَا طَمَعُهُ مِنْ كُلِّ مَطْمُوعٍ فِيهِ غَيْرِكَ‌، وَ أَفْرَخَ رَوْعُهُ مِنْ كُلِّ مَحْذُورٍ مِنْهُ سِوَاكَ‌.»

- پس با امید به حضرتت و شرمساری از وجود مقدّست، به جانب تو روی کرده؛ و از باب اطمینان به تو، رغبت و شوقش را متوجّه پیشگاه تو ساخته و از روی یقین با طمعش آهنگ تو کرده؛ و از باب اخلاص، با توشۀ ترسش به سوی تو روی آورده؛ طمعش از هر که به او طمع ورزیده تهی شده به غیر از تو؛ و ترسش از هر چه از آن ترسیده برطرف شده، جز از تو.

شرحی مختصر

متأسفانه هنوز بسیاری از مردم، «استغفار و توبه» را به یک معنا می‌دانند، در حالی که «استغفار» یعنی «طلب مغفرت - بخشش و پوشش»؛ اما «توبه»، یعنی بازگشت از گناه به سوی خداوند رحمان و رحیم.

«مغرفت»، جامع‌تر از «عفو - بخشش گناهان» می‌باشد و آن را نیز شامل می‌گردد. «مغرفت»، هم بخشش است و هم پوشش دادن؛ هم شامل گناهان می‌گردد و هم شامل سایر «ذنوب»، یعنی آن چه به انسان چسبیده باشد، حتی اگر گناه خودش نباشد؛ مانند: «غیبت‌ها، تهمت‌ها، جوّسازی‌ها، شایعات، دروغ‌ها و ...».

وضعیت کسی که «ذنوب، خطاها و گناهانی» دارد؛ مانند کسی است که به سوی مقصد نیکویی رهسپار شده، اما راه را کج رفته و به گودالی افتاده که سبب کثیف شدن لباس و بدنش و نیز جراحات شده است و حال می‌خواهد بلند شود و برگردد؛ بدیهی است که اول باید بدنش و لباس‌هایش را تمیز کند و جراحاتش را مرهم گذارد و سپس از مسیر خطا بازگردد و به سوی آن مقصد والا برود، که به آن «توبه» گفته می‌شود.

از این‌رو، در آیات متعددی از پیامبرانی نام برد که به مردم می‌فرمودند: «اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ - از پروردگار خود طلب مغفرت کنید، سپس به سوی او بازگردید». مانند حضرت شعیب علیه السلام که به امّتش فرمود:

«وَاسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي رَحِيمٌ وَدُودٌ» (هود علیه السلام، 90)

- و از پروردگار خود مغفرت بطلبید، سپس به سوی او بازگردید، همانا پروردگار من، رحیم و با مودّت است - محبّت خود را ظاهر می‌کند»

●- فرازهای فوق در دعا، سخن بازگشت کننده به سوی خدا [تائب] می‌باشد؛ اما چه کسی بدون توجه به جایگاه خطا، خطرناک و مُهلک فعلی خود، قصد بازگشت می‌کند؟! لذا ابتدا به جایگاه و موقعیت فعلی خود اذعان می‌نمایی: «هَذَا مَقَامُ مَنْ تَدَاوَلَتْهُ أَيْدِي الذُّنُوبِ‌ ...».

●- نکتۀ بعدی آن است که آدمی باید به علل خطاهایش پی ببرد و بفهمد که اگر فریب شیاطین جنّ و انس را خورده است و خودش به گناه مبادرت کرده است، به خاطر «غفلت» و بی‌توجهی به پیامدها و عاقبت امور می‌باشد.

تعجیل در رسیدن به خواسته‌ها و میل نفسانی آدمی به زودگذرها، سبب بی‌بصیرتی او نسبت به عواقب می‌گردد:

«إِنَّ هَؤُلَاءِ يُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ وَيَذَرُونَ وَرَاءَهُمْ يَوْمًا ثَقِيلًا» (الإنسان، 27)

- اينان دنياى زودگذر را دوست دارند و روزى گرانبار را [به غفلت] پشت‏ سر مى‏‌افكنند.

«وَيَدْعُ الْإِنْسَانُ بِالشَّرِّ دُعَاءَهُ بِالْخَيْرِ وَكَانَ الْإِنْسَانُ عَجُولًا» (الإسراء، 11)

- و انسان (بر اثر شتابزدگی) بديها را طلب می‏كند آنگونه كه نيكی‌ها را می‏طلبد، و انسان همواره عجول است.

●- و نکتۀ مهم دیگر آن که آدمی به هنگام استغفار و توبه، باید بداند که دعایش به درگاه خداوند رحمان، رحیم، عَفوّ، غفور، لطیف، جواد و کریم می‌باشد؛ لذا از یک سو باید تکبر خودش را بشکند و از گناهان و خطاهایش احساس شرمندگی کند که اگر چنین نباشد، اصلاً برنمی گردد و از سویی دیگر، با اخلاص تمام، به امید وافرش به رحمت واسعۀ الهی و شوقش برای بازگشت به سوی او و تقرب هر چه بیشتر اقرار نماید.

 

 

کلمات کلیدی:   صحیفه سجادیه   استغفار