از پروردگار خود، آمرزش بطلبيد؛ و به سوى او بازگرديد؛ كه پروردگارم رحیم (مهربان و هستی بخش) و دوستدار (بندگان توبه كار) است!»

***

آدمی، دچار خطاهای عمدی و سهوی و نیز گناهان می‌گردد؛ "خطا" اگر عمدی هم نباشد، اثر نامطلوب خود را باقی می‌گذارد، چه رسد به گناه! اینطور نیست که اگر کسی در نقشه‌ی راه دچار خطای سهوی شد و در مسیر نادرستی به حرکت درآمد، به مقصد مطلوب برسد.

خب، حال این انسان خطاکار و گناهکار چه کند و اخلاق (موضع) او در برابر خطاها و گناهانش چه باشد؟! می‌فرماید: «ابتدا استغفار و  سپس توبه کنید».

متأسفانه برخی "استغفار" و "توبه" را به یک معنا می‌دانند! در حالی که چنین نیست. "استغفار"، یعنی طلب بخشش و پوشش دادن به گناه و آثارش؛ اما "توبه" یعنی "بازگشت".

"توّاب"، به معنای "زیاد توبه کننده"، یکی از اسمای الهی است، حال [العیاذ بالله]، مگر او گناه دارد و به دیگری عذر تقصیر می‌برد؟! خیر، بلکه یعنی بسیار و مکرر، نظر لطف و رحمت خودش را به سوی بنده‌ی گناهکارش باز می‌گرداند. "توبه"، برای آدمی نیز یعنی "بازگشت از گناه به سوی خداست". پس هر بازگشت از خطا و گناهی نیز "توبه" نیست، بلکه باید بازگشت به سوی او باشد.

کسی که راه را به خطا رفته، بالتبع خاکی شده، به زمین افتاده، مجروح شده، به منجلاب بدبویی فرو رفته، دچار گیجی و سردرگی شده و ...، ابتدا باید بلند شود، کثیفی‌ها را بزاید و خود را پاک و تمیز کند، جراحات را پاسمان و درمان کند ... و سپس از راه صحیح، به حرکت ادامه دهد تا به مقصد برسد و به مجلس بزرگان راه یابد و با آنها دیدار نماید و خودش نیز از بزرگان گردد.

اما، اگر می‌توانست که کثیفی را از جان و جراحات را از قلب و روح خود بزداید که از همان ابتدا مرتکب گناه و خطا نمی‌شد؛ لذا ابتدا از خداوند غفار عفوّ (پوشاننده و بخشنده) می‌خواهد که او را پاک نموده و زخم‌هایش را درمان نماید؛ به این می‌گویند: «استغفار». حالا می‌تواند حرکت کند؛ لذا از آن باتلاق و منجلابی که افتاده بود، به سمت راه درست و صراط مستقیمی که به لقاء الله می‌رسد، به حرکت در می‌آید. به این می‌گویند: "توبه".

مؤمن، همیشه در حال "استغفار و توبه" است؛ انبیا، اوصیا و اولیای الهی نیز دائماً نزد خدا استغفار می‌نمودند، یعنی از او می‌خواستند که تمامی کاستی‌ها، نواقص و نیز آلودگی‌هایی که از دیگران به آنها چسبیده را مورد عفو و مغفرت خود قرار دهد؛ و مستمر "توبه" می‌نمودند؛ نه این که گناه داشته باشند، بلکه در هر امری به او روی می‌آوردند و بازگشت را به او می‌دانستند و در آن راه حرکت می‌نمودند.

پس باید، همیشه و مستمر و مکرر، «ابتدا استغفار و سپس توبه» را ملکه‌ی اخلاق (مواضع) خود نماییم.

 

کلمات کلیدی:  اخلاق   سوره هود   استغفار