بِسْمِ ٱللَّٰهِ ٱلرَّحْمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ - الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم

درس 48:

«وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا» (الإسراء، 36)

- از آنچه به آن آگاهى ندارى، پيروى مكن (بر آن ایستادگی مکن)، چرا كه گوش و چشم و دل، همه مسئولند.

به رغم تأکیدهای مکرر در تعلیمات اسلامی (قرآن و حدیث) به ضرورت کسب علم، خداوند متعال هرگز نفرمود که «همه چیز را بدانید»، چون اصلاً ممکن نیست؛ چرا که علم محدود نیست و آدمی نیز به همه چیز اشراف ندارد. اما، تأکیدهای بسیاری شده است که از آن چه بدان علم ندارید، پیروی نکنید – بر آن چه علم ندارید، ایستادگی نکنید – بر سر آن چه بدان علم ندارید، جدل نکنید و ... !

البته مقصود از کسب علم، این نیست که همگان باید در تمامی علوم دانشمند شوند؛ ولی باید بدانیم که "عقل به نور علم می‌بیند"، پس انسانی که عقل دارد ولی علم ندارد، مانند نابینا در تابش نور آفتاب است که باز هم چیزی نمی‌بیند!

خداوند متعال به انسان، عقل داده و آن را حجّت باطنی قرار داده است و ابزار مادی آن نیز مغز است که باید سالم بماند تا درست کار کند؛ هم چنین چشم و گوش باطنی (سمع و بصر) داده که ابزار مادی آن چشم و گوش ظاهری است و نیز قلب (یا جانی) داده که بتواند دریافتی‌های ظاهری و باطنی را فهم کند؛ و آدمی در مقابل تمامی این داده‌ها مسئول است، یعنی مورد سؤال قرار می‌گیرد و باید پاسخگو باشد.

به ادعاها، شعارها، تعصبات، جدل‌ها و بحث‌های بی‌محتوا و هم چنین فرافکنی شایعات  و اخبار غیر موثق در افواه و به ویژه در فضای مجازی دقت کنید؛ همه ادعا، ایستادگی، تصعب و جدال بر سر چیزهایی است که گویندگان و شنوندگان به آن علم ندارند! فرمود:

«وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا كِتَابٍ مُنِيرٍ» (الحج، 8)

- و گروهى از مردم، بدون هيچ دانش و هيچ هدايت و كتاب روشنى بخشى، دربارۀ خدا مجادله مى‌كنند!

●- "مؤمن"، هم مُنعم (نعمت بخش) را می‌شناسد و هم نعمت را می‌شناسد و قدردان و شاکر نعمات است، و این نعمات را ضایع نمی‌کند.

●- "اخلاق مؤمن" چنین است که نه سخن غیر علمی را می‌پذیرد و نه خودش سخن غیر علمی (بدون آگاهی) می‌گوید و نه بر سر آن چه بدان آگاهی ندارد، ایستادگی و جدل می‌کند.

درس 49:

«وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَيَتَّبِعُ كُلَّ شَيْطَانٍ مَرِيدٍ» (الحج، 3)

- گروهى از مردم، بدون هيچ علم و دانشى، به مجادله دربارۀ خدا برمى خيزند؛ و از هر شيطان سركشى پيروى مى‌كنند.

مجادلۀ غیر علمی (بدون آگاهی) دربارۀ خداوند سبحان، فقط این نیست که کسی منکر وجودش شود؛ بلکه مجادله دربارۀ اسم‌های خدا، فعل خدا، امر خدا، دین خدا، پیامبر و امام خدا، کتاب خدا، معاد خدا و ...، همه مصداق مجادلۀ غیر آگاهانه دربارۀ اوست.

آن که می‌گوید: «خدایی هست، اما معادی نیست و همه چیز در همین دنیاست – آن که می‌گوید: چون خداوند ارحم الرّاحمین است، پس حساب و کتاب و مکافاتی در کار نیست – آن که می‌گوید: خداوند را به عنوان خالق قبول دارم، اما دیگر پیامبر، قرآن و امامان را قبول ندارم – آن که می‌گوید: دین خدا مال 1400 پیش است – یا آن که می‌گوید: "به نظر من"، و نظرش از روی هوای نفس و مغایر با حکم عقل و معارف است – یا آن که می‌گوید: من فلان حکم از احکام را قبول ندارم، اصلاً خداوند چنین نفرموده است – و ...، همه مجادلۀ غیر علمی (غیر آگاهانه) دربارۀ خداوند سبحان می‌باشد.

●- وقتی علم و آگاهی نبود، "جهل = نادانی و بی‌خردی" جایگزینش می‌شود و انسان نادان و بی‌خرد، در هر امری از هوای نفس خود و دیگران پیروی می‌کند که شیاطین گوناگون جنّ و انس، آن را تحریک می‌کنند و به آن امر می‌کنند! لذا فرمود: «وَيَتَّبِعُ كُلَّ شَيْطَانٍ مَرِيدٍ - و از هر شيطان سركشى پيروى مى‌كنند».

●- اما، انسان عاقل و مؤمن، بدون علم و آگاهی راجع به خداوند سبحان و فعل او نظر نیز نمی‌دهد، چه رسد بر آن چه نمی‌داند، ایستادگی و جدل نیز بنماید.

●- انسان عاقل و مؤمن، خدا و فعل خدا را آنگونه که خودش بیان نموده می‌شناسد - اگر نمی‌داند، مطالعه می‌کند تا بیشتر بداند – و هرگز "به نظر من" را جایگزین معارف الهی و حقایق نمی‌نماید.

 

 

کلمات کلیدی:  اخلاق   حج   حج